Δρ. Κωνσταντίνος Φ. Πεταλάς

Οι ασθενείς που πάσχουν από δερμογραφισμό εμφανίζουν υπερευαισθησία στο ερέθισμα της τριβής. Πολλοί συγγραφείς αναφέρουν ως αιτία και το ερέθισμα της πίεσης ενώ άλλοι θεωρούν ότι η κνίδωση εκ πιέσεως είναι διακριτή οντότητα. Είναι η πιο συχνή φυσική κνίδωση και πολλές φορές είναι τυχαίο εύρημα κατά τη διερεύνηση άλλων καταστάσεων όπως η ατοπική δερματίτιδα, η χρόνια κνίδωση, άλλες φυσικές κνιδώσεις. Υπάρχουν διάφοροι τύποι δερμογραφισμού. Τις περισσότερες φορές είναι ασυμπτωματικός μπορεί όμως να είναι και συμπτωματικός που σημαίνει ότι ο ασθενής προκαλεί τις βλάβες αφού βιώνει αίσθημα κνησμού πριν προκαλέσει τις βλάβες.

Επιδημιολογία

Ο ασυμπτωματικός δερμογραφισμός αφορά το 2-5% του γενικού πληθυσμού (1). Η συχνότητα του συμπτωματικού είναι άγνωστη.

Κλινική Εικόνα

Στον απλό δερμογραφισμό ένας ερυθηματώδης πομφός εμφανίζεται 6-7 λεπτά μετά την άσκηση του ερεθίσματος. Η αντίδραση υποχωρεί σε 15-30 λεπτά (1). Οι διαφορές στον συμπτωματικό δερμογραφισμό είναι μικρές αφού οι βλάβες εμφανίζονται λίγο νωρίτερα και διαρκούν λίγο περισσότερο. Ο επιβραδυνόμενος δερμογραφισμός μπορεί να εμφανισθεί αργότερα και η διάρκεια του να είναι ώρες, ενώ η συμπτωματολογία του εκτός από κνησμό χαρακτηρίζεται επίσης από αίσθημα καύσους ή άλγους. Στον συμπτωματικό δερμογραφισμό οι βλάβες είναι πιθανό να είναι θυλακιώδεις ή οιδηματώδεις διηθημένες (2).

Παρόλο που κανονικά το ερέθισμα της τριβής που προκαλεί τη συμπτωματολογία είναι αντιληπτό πολλές φορές οι ασθενείς δεν αντιλαμβάνονται το ερέθισμα παρά κατευθείαν το σύμπτωμα. Χαρακτηριστικά αυτό συμβαίνει σε ασθενείς με ξηροδερμία. Επίσης αν και ο δερμογραφισμός είναι στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ιδιοπαθής ωστόσο υπάρχουν και περιπτώσεις δευτεροπαθούς: βακτηριακές ή μυκητιασικές λοιμώξεις, πενικιλλίνη (3,4).

Παθογένεια

Η παθογένεια του δερμογραφισμού είναι ασαφής. Έχουν καταδειχθεί αυξημένα επίπεδα ισταμίνης μετά από επεισόδιο (5). Επίσης η μεταφορά ορού σε πίθηκο είχε σαν αποτέλεσμα την αντίστοιχη εμφάνιση δερμογραφισμού (6). Αυτές οι παρατηρήσεις θέτουν ενδείξεις IgE διαμεσολαβούμενης αντίδρασης.

Διάγνωση

Ο δερμογραφισμός μπορεί να διαγνωσθεί πολύ απλά με την άσκηση τριβής με ένα αμβλύ όργανο στη ράχη του ασθενούς (π.χ γλωσσοπίεστρο). Σε ένα ελεγμένο περιβάλλον, όπως για παράδειγμα κατά τη διενέργεια μιας μελέτης, η χρήση ενός δερμογραφόμετρου είναι η ιδανική λύση αφού το ερέθισμα είναι αναπαραγώγιμο. Στον απλό δερμογραφισμό η πίεση είναι 4900 g/cm² ενώ στον συμπτωματικό δερμογραφισμό 3200-3900 g/cm². Ο ασθενής σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πρέπει να είναι υπό αγωγή. Το δερμογραφόμετρο με διαφορετική ρύθμιση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κνίδωση εκ πιέσεως επιβραδυνόμενου τύπου.

Αντιμετώπιση

Οι ασθενείς οι οποίοι έχουν ασυμπτωματικό δερμογραφισμό δεν χρήζουν θεραπείας. Στους συμπτωματικούς ο δερμογραφισμός μπορεί να ελεγχθεί με συντηρητικά μέτρα όπως αποφυγή του ερεθισμού ή χορήγηση ενυδατικών λοσιόν σε εκείνους που εμφανίζουν ξηροδερμία ή με χορήγηση αντιισταμινικής αγωγής. Η υδροξυζίνη (7) και η σετιριζίνη (8) έχουν μελετηθεί επιτυχώς. Τέλος έχει αναφερθεί και η έκθεση σε UVB φωτοθεραπεία ως εναλλακτική θεραπευτική λύση (9).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Orfan NA, Kolski GB. Physical urticarias. Ann Allergy 1993;71(3):205-12.

2.Kontou-Fili K, Borici-Mazi R, Kapp A, Matjevic LJ, Mitchel FB. Physical urticaria: classification and diagnostic guidelines: an EAACI position paper. Allergy 1997;52(5):504-13.

3. Greaves M. Chronic urticaria. J Allergy Clin Immunol 2000;105(4):664-72.

4. Warner DM, Ramos-Caro FA, Flowers FP. Famotidine (pepcid)-induced symptomatic dermatographism. J Am Acad Dermatol 1994;31(4):677-8

5. Garafalo J, Kaplan A. Histamine release and therapy of severe dermatographism. J Allergy Clin Immunol 1981;68(2):103-5.

6. Murphy GM, Zollman PE, Greaves MW, Winkelmann RK. Symptomatic dermographism (factitious urticaria) — passive transfer experiments from human to monkey. Br J Dermatol 1987;116(6):801-4.

7.Deutsch PH. Dermatographism treated with hydroxyzine and cimetidine and ranitidine [letter]. Ann Intern Med 1984;101(4):569.

8. Juhlin L, De Vos C, Rihoux J-P. Inhibiting effect of cetirizine on histamine-induced and 48/80-induced wheals and flares, experimental dermographism and cold-induced urticaria. J Allergy Clin Immunol 1987;80:599-602.

9. Johnsson M, Flak ES, Volden G. UV-B treatment of factitious urticaria. Photodermatol 1987;4:302-4.